OSMANLI’ DA ANADOLU
Osmanlı Devleti altı asırlık büyük bir devletti.
Kendinden önceki Türk devletleriyle karşılaştırılamayacak derecede teşkilatlı ve ihtişamlıydı.
***
Hepimiz okul yıllarından beri Osmanlı Tarihi’ne saygı duyar, ilk dönemlerindeki fetihleri büyük bir heyecanla yaşar gibi okur ve dinlerdik.
‘Gelişme Dönemi’ndeki o mükemmel teşkilatı ve kanunları; ‘ne kadar büyük bir devlet’ dedirtirdi bizlere.
Ama bir de Osmanlının duraklama ve yıkılma dönemi vardı…
Yine okul yıllarından hatırlıyorum; bu konulara geldiğimizde öğretmenimizin modu düşer ve bizler de dersi dinlemekten sıkılırdık. O, namı sınırlara sığmayan, şanı büyük ‘Osmanlı Devleti’ne çok üzülürdük.
…
Bazen de Osmanlı’nın bilerek ve isteyerek halkını üzdüğü oluyor muydu?
Şimdi sizleri daha önce duyduğunuz ve okul yıllarında sıkılarak dinlediğiniz Celali İsyanları konusuna götürmek istiyorum.
Özetle; Anadolu merkezli kurulan bu büyük imparatorluk 16. ve 17. asırda uzun, yorucu ve aynı zamanda masraflı savaşlarının giderlerini karşılamak amacıyla Anadolu’daki vergileri ağırlaştırır. Askerlik süreleri savaşların uzamasıyla artar. Dolayısıyla erkeklerin seferde olmaları da üretimde azalmaya sebep olurdu. Bundan mütevellit vergi vermek zorlaşır ve süreç halkı isyana zorlardı.
Yani isyanın en önemli nedeni ekonomiydi.
Celali İsyanları’ nın nedenleri, sonuçları gibi internette kolaylıkla bulabileceğiniz teknik kavramlarla kafanızı doldurmak istemiyorum. Yalnız çok uzun zamana yayılan Anadolu’da bir kargaşa ortamı oluşturan, üretimi olumsuz etkileyen, halkı fakirleştiren ve yurdundan göçe zorlayan bir isyan olduğunu belirtmek isterim.
***
Büyük Osmanlı Devletini uzun süre meşgul eden bu isyanlar bastırılmış bastırılmasına ama iki yüzyılda devam eden isyanlar da sadece Kuyucu Murat Paşa’nın 65 bin Anadolu insanını öldürttüğünü tarihi kaynaklardan biliyoruz.
Bir Paşa’nın katlettiği sayı buysa… Toplam sayıyı rakamla tarif etmek bile istemiyorum.
***
Kafamdaki sorular…
Acaba;
Osmanlı; madem savaşlar bu kadar masraflı, halk bu kadar zor durumda iken: ‘şu seferleri de yapmayıverelim’ neden dememiştir?
Yine tarihteki önemli din adamlarının bu dönemde yaşadığını ve padişahlara yakın olduklarını biliyoruz ve bunlardan birkaçı veya en azından biri: ‘Sultanım bu kadarı çok fazla’ demiş midir?
Sonuçta parasal bir konuda Anadolu İnsanı’yla konuşulamaz mıydı?
Anadolu İnsanı bu konuşmayı hak etmiyor muydu?
‘Öldürmek’ dışında orta yol bulunamaz mıydı?
***
Velhasıl…
Celali isyanları sırasındaki Osmanlı yine de gösterişli yapısından ödün vermeyen büyük bir imparatorluktu.
Bizler tarihin en büyük devletlerden birinin vatandaşıyken bile bu topraklarda çok da birinci sınıf vatandaş gibi hissettirilmeden yaşamışken, geçmişe duyulan bu denli sevgi bile bir kez daha Osmanlı’nın büyüklüğünü iliklerimize kadar hissettiriyor.
Osmanlı’da Anadolu insanı olmak ne kadar da zormuş oysa…
