Yaklaşık iki yıldır kapalı olan Kerkük-Ceyhan petrol boru hattı için yeniden düğmeye basıldı. Irak Petrol Bakanı Hayan Abdülgani, Türkiye üzerinden petrol ihracatının bugün ya da yarın tekrar başlayacağını açıkladı. Bu gelişme, hem Türkiye hem Irak için önemli bir ekonomik ve diplomatik adım olarak görülüyor.
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) ile varılan anlaşma çerçevesinde, günlük 80 bin varil petrol, Irak'ın resmi petrol pazarlama şirketi SOMO aracılığıyla Ceyhan'a ulaştırılacak. Ancak sektörel kaynaklar, sahada henüz sevkiyata dair gözle görülür bir hareketlilik yaşanmadığını belirtiyor.
Tahkim Krizinin Ardından Gelen Açılım
Kerkük-Ceyhan boru hattı, 25 Mart 2023'te Uluslararası Tahkim Mahkemesi'nin kararı sonrası kapatılmıştı. Mahkeme, Türkiye'nin 2014-2018 yılları arasında IKBY'nin onayı olmaksızın gerçekleştirdiği ihracat nedeniyle Irak'a 1,5 milyar dolar tazminat ödemesine karar vermişti. Türkiye bu karara itiraz etmiş, süreç hâlâ devam ediyor.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz'ın 24 Temmuz'da tahkim karar metnini kamuoyuna sunmasıyla, konu tekrar gündeme oturmuştu.
Ciddi Kayıplar Yaşanmıştı
Hattın kapanmasıyla günlük yaklaşık 450 bin varil petrolün ihracatı durmuştu. Bunun 370 bin varili IKBY'ye aitti. Kesinti, özellikle IKBY ekonomisinde büyük kayıplara yol açmıştı. Bağdat yönetimi, Türkiye üzerinden yapılan tüm petrol ihracatlarında yalnızca SOMO'nun yetkili olduğunu her fırsatta yinelemişti.
Anlaşma Taslağı Sunulmuştu
21 Temmuz'da Türkiye, Irak'a yeni bir enerji işbirliği anlaşması için kapsamlı bir taslak sundu. Yeni anlaşma; petrol ve doğal gazın yanı sıra petrokimya ve elektrik gibi alanlarda da işbirliği öngörüyor.
Bu teklif, Türkiye'nin Kerkük-Ceyhan boru hattına ilişkin 1970'lerden kalan mevcut anlaşmayı feshetme kararının ardından geldi. Resmî Gazete'de yayımlanan karara göre, mevcut anlaşma 27 Temmuz 2026'da yürürlükten kaldırılacak.
Iraklı yetkililer, Türkiye'nin sunduğu yeni taslağı değerlendirdiklerini ve ortak çıkarları gözeten bir formül üzerinde görüşmelerin sürdüğünü belirtti.
Kalkınma Yolu ve Enerji Diplomasisi
Türk yetkililer, Kerkük-Ceyhan hattının sadece enerji değil, bölgesel ticaret açısından da stratejik önem taşıdığını vurguluyor. Ankara'nın öncülük ettiği "Kalkınma Yolu" projesi kapsamında, Irak'ın güneyinden başlayarak Türkiye'ye, oradan da Avrupa'ya uzanacak kara ve demir yolu ağları planlanıyor. Bu koridorun zamanla enerji hatlarıyla da desteklenmesi hedefleniyor.
Ceyhan'ın Stratejik Rolü
Adana'nın Ceyhan ilçesinde bulunan enerji terminali, Ortadoğu'dan çıkan petrolün dünya pazarına ulaştırılmasında kritik bir rol üstleniyor. Irak'tan gelen ham petrol burada depolanarak tankerlerle Akdeniz'e taşınıyor. Bu durum, Ceyhan'ı sadece Türkiye için değil, tüm bölge için enerji güvenliği açısından vazgeçilmez kılıyor.
Türkiye'nin Enerji Güvenliği Açısından Kritik
Enerji ihtiyacının büyük bölümünü ithalatla karşılayan Türkiye için Kerkük-Ceyhan hattının yeniden işlemesi, arz güvenliği açısından büyük önem taşıyor. Özellikle petrol fiyatlarındaki artış, hem enerji maliyetlerini hem de cari açığı doğrudan etkiliyor.
Bu bağlamda Türkiye, hem yerli ve yenilenebilir kaynaklara yöneliyor hem de enerji kaynaklarını çeşitlendirme stratejisini sürdürüyor. Kerkük-Ceyhan hattının faaliyete geçmesi, bu stratejide önemli bir kilometre taşı olacak gibi görünüyor.